Asteriks - zakłamany Gal

Asteriks stał się czołową postacią reklamującą kulturę francuską. Słynny Celt z komiksów, filmów i gier komputerowych bywa dla wielu ludzi na całym świecie jedynym źródłem opowiadającym o kulturze starożytnych Galów (tak, to to samo co Celtowie). Historia opowiedziana przez Goscinnego i Uderzo posiada wiele zakłamań dotyczących kultury celtyckiej, nie wynikają one jednak z niewiedzy autorów, tylko z celowego zabiegu artystycznego. Niemniej wielu odbiorców wychowanych na komiksach o pomysłowym Galu potrafi traktować je jako źródła historyczne.

Po co od razu te nerwy? - źródło: asterix.wikia.com

 1. Skrzydlate hełmy i galijskie płatnerstwo

Charakterystyczne nakrycie głowy Asteriksa ma się nijak do hełmów użytkowanych przez historycznych Celtów. W starożytnym świecie Galowie słynęli ze swego płatnerstwa i kowalstwa, których wytwory wpłynęły na rzemiosło ludów barbarzyńskiej Europy, ale również i Rzymu. Znany i powszechnie kojarzony z legionami hełm typu imperialno-galijskiego został skopiowany ze wzorców celtyckich. Ciekawostką jest fakt, iż jeden z takich hełmów został odnaleziony na ziemiach polskich, na cmentarzysku kultury przeworskiej w Siemiechowie. Posłużył on tam, jako popielnica, w której złożono prochy zmarłego. Celtyckie hełmy posiadały wiele widowiskowych ozdobników w postaci figur ptaków, wypustek naśladujących rogi, skrzydeł jednak do tej pory nie zanotowano. Ponadto komiksowi Galowie zaprezentowani są jako wojowie idący w bój w samej koszuli i gaciach. Tymczasem zarówno pancerze, jak i oręż celtycki prezentuje się nadzwyczaj okazale, czego dowodem jest wyposażenie ich grobów. Przeważają tam wysokiej jakości miecze obosieczne oraz solidne metalowe elementy tarczy w postaci umb i okuć. Pięściami, nie do końca świeżymi rybami i patelniami raczej by nie złupili Rzymu w 387 p.n.e.

"Polski" hełm celtycki z Siemiechowa - rekonstrukcja i rysunek z badań archeo - źródło: fora.pl

2. Zarośnięci mieszkańcy lasów

Każdy jeden Gal (tudzież Celt bądź przedstawiciel kultury lateńskiej jak kto woli) w komiksach Francuzów przedstawiony jest jako osoba nosząca długie włosy i wąsy. Wielu z nich jest również dość mocno owłosionych na innych częściach ciała. Swoją gospodarkę zaś opierają na zbieractwie i łowiectwie, innym słowem gęsty las zapewnia im wszystko co potrzeba (czyli dzików i ziół do magicznego napoju). Ostatnia wolna osada galijska przypomina prymitywną wioskę otoczoną byle jak skonstruowaną palisadą. To wszystko ma się nijak do rzeczywistości. Pierwszą rzeczą jest galijski zarost. Prawdą jest, że istnieją wizerunki celtyckich wojowników prezentujących wąsy, ale czy to oznacza, że wszyscy je nosili? To trochę tak, jakby z naszych czasów zachowały się jedynie zdjęcia kobiet pofarbowanych na blond. Czy to by oznaczało, że wszystkie kobiety nam współczesne chciały być blondynkami? No właśnie. Tego typu postrzeganie Celtów było powszechne i bez Asteriksa, wynika ono bowiem z błędnego tłumaczenia dzieła Cezara „O wojnie galijskiej”. Pamiętacie kawał o dwóch mnichach, w którym okazuje się, że w wyniku pomyłki tłumacza tekstu biblijnego w regule zakonnej widnieje zapis „będziesz żył w celibacie”, choć powinno być „w celi bracie”. Otóż pierwotnie uważano, że Cezar opisał Galów jako zarośniętych, tymczasem po ponownej analizie okazało się, że słynnemu dyktatorowi chodziło o to, że Galia jest zarośnięta gęstymi lasami. Spora część tych lasów była jednak wycinana pod pola uprawne i na potrzeby budowlane. Wbrew wizji Goscinnego i Uderzo Celtowie byli ludem, którego gospodarka opierała się na rolnictwie i hodowli zwierząt (i to raczej świń i krów, nie dzików, chociaż świnia to w sumie udomowiony dzik). Poziom celtyckiego rolnictwa był jak na ówczesne czasy bardzo wysoki, stosowali oni narzędzia wykonane z żelaza: koski, półkoski, żniwiarki dwukołowe. Ba, można powiedzieć, że dzięki nim zaczęto powszechnie używać żelazo na ziemiach polskich.  Pojedyncze niewielkie osady, jak wioska Asteriksa i Obeliksa raczej nie występowały (przynajmniej biorąc pod uwagę współczesny stan badań nad osadnictwem celtyckim).  Galowie wznosili całkiem okazałe miasta, często tworzyli kompleks kilku większych osad. Miasta te posiadały układ ulic, centra kultu ze świątyniami i ośrodki gospodarcze. Bardzo charakterystyczne dla architektury celtyckiej były oppida, czyli obwarowane osiedla otoczone wałem wzniesionym w technice murus gallicus. Tego typu ośrodkiem była Alezja, ostatni punkt oporu przeciw ekspansji rzymskiej. Tak moi drodzy, to nie napój był główną przeszkodą dla Rzymian. Chyba…

Takie tam chaty porozrzucane na bylejakości - rekonstrukcja oppidum w Trewirze autorstwa BadDragona

3. Złote sierpy

Wszyscy wiemy, że druid Panoramiks (albo Getafiks) wszystkie zioła niezbędne do wykonania magicznego detoktu ścina przy pomocy szczerozłotego sierpa. Bez tego niezbędnego druidzkiego atrybutu zioła nie wyzwolą swoich ukrytych właściwości i nie uczynią z Galów Herkulesów na sterydach. Tyle w komiksie. W rzeczywistości ani druidzi, ani żadni inni Celtowie nie przywiązywali do sierpów szczególnej uwagi, były to po prostu jedne z narzędzi rolniczych. I bynajmniej nie były ze złota, wykonywano je głównie z żelaza, czasem z polerowanego brązu. Brzmi mało atrakcyjnie? Cóż, tak bywa z prawdą.

4. Fach stary jak cywilizacja

Najwierniejszy druh Asteriksa – Obeliks - zajmuje się specyficznym zawodem, wytwarza menhiry, czyli monumentalne skały. Rzecz powszechna w czasach… neolitu, czyli okresu początku rolnictwa i hodowli zwierząt, a w związku z tym zmiany przez większość mieszkańców globu trybu życia z wędrownego na osiadły. Kilka tysięcy lat później, kiedy dzieje się akcja przygód sympatycznych Galów, nikt nawet nie myślał o menhirach, Celtowie też nie..

Francuski komiks jest satyrycznym odzwierciedleniem rzeczywistości ubranym w antyczne szaty i nigdy nie miał na celu stawiać się wyżej niż źródła historyczne. Ba, jest on dziełem świetnym i jak się okazuje ponadczasowym, gdyż Asteriks niezmiennie bawi prawie trzy pokolenia. Dla niektórych jednak jest to jedyny kontakt z historią, a forma komiksu powoduje, iż wśród pojedynczych czytelników pojawia się potrzeba dokładniejszego poznania czasów zaprezentowanych w obrazkach. Dlatego moi drodzy, czytajcie komiksy, książki, oglądajcie seriale i weryfikujcie je z wiedzą historyczną. To bardzo fajna i pouczająca zabawa.

Aha. I tu zobaczycie inne prace BadDragona. Choć poza oppidum są średnie...